توریست

آیین باور - در تبیین توریسم ابتدا می بایست به انواع مختلف جهانگردی اشاره نماییم ؛بدین لحاظ بر طبق تقسیم بندی سازمان جهانی جهانگردی (W.T.O) فعالیتهای گردشگری به دسته های زیر تقسیم می گردند :
 1. توریسم فرهنگی Cultural Tourism 
 2. توریسم طبیعی Natural   Tourism 
 3. توریسم تجاری Business  Tourism 
 4. توریسم مذهبی Religious Tourism 
5. توریسم ورزشی  Sport Tourism
 
تقسیم بندی دیگر از انواع جهانگردی
1: براساس محدوده جغرافیایی : گردشگری بین المللی (International Tourism) گردشگری داخلی (Domestic Tourism)  منطقه ای (موقعیت جغرافیایی : مناطق - شمال،جنوب... اداری:ولایات،ولسوالیها..- فیزیکی و اقلیمی : جنگلها، دریاچه ها،کوهها...)
2: باتوجه به انگیزه
 3: از نظر نوع مسافرت
گردشگری با تکیه برویژگیهای منحصر بفرد کشورهایی که به لحاظ موقعیت خاص مکانی دارای مزیت هایی ویژه ای چون مناظر طبیعی ،تنوع اقلیمی،آثار باستانی و تنوع فرهنگی و تمدنی می باشند.می تواند جایگاهی خاص در برنامه های توسعه ملی کشورها داشته باشد.در نتیجه توسعه گردشگری گامی است در راستای بالابردن شاخصهای توسعه انسانی افزایش بهره وری و کاآمدی نیروی انسانی،اشتغال زایی،حفظ محیط زیست، تعامل فرهنگها، توسعه گفتمانها و تنوع بخشی به اقتصاد و خلق مزیتهای جدید.
گردشگری بین المللی و ایجاد فرصتهای ارز آوری و اشتغال محلی شکل ایده آل توسعه در مناطقی دور افتاده و روستایی است که به دلایل عمده از جمله تمرکز بیشتر عوامل توسعه ای درمراکز و عدم دسترسی مناطق حاشیه ای و دور افتاده به عناصر توسعه  از توسعه لازم برخوردار نمی باشند.در نیتجه گسترش مشاغل توریستی در مناطق دور افتاده از ارزش و جایگاه بیشتری نسبت به شهرها و مراکز با فرصتهای توسعه ای بیشتر برخوردار می باشد.
لوییس ترنرLouise Turner گردشگری بین المللی را به عنوان امید بخش ترین، پیچیده ترین و جایگزین ترین صنعتی که جهان سوم با آن روبروست توصیف می کند.
اهمیت گردشگری ازآنجا آشکار می شود که گردشگری را در کنار بانکداری و بیمه در یک گروه به عنوان صنایع فاقد تولیدات مرئی و به عنوان یک صنعت صادراتی نامرئی طبقه بندی می کنند.
خصوصیات فرآورده های خدماتی :انجام خدمات نامحسوس است ، عدم تجانس،فناپذیری( غیر قابل ذخیره بودن خدمات بدان جهت که خدمات فرآوده محسوس و قابل لمسی باشد یک رفتار و عملکرد است ، ستاده و همزمانی تولید و مصرف: مشتریان فقط ارزش خدمات را کسب می نمایند ولی مالکیت دائمی آن را بدست نمی آورند.ارزشیابی اکثر خدمات برای مشتریان مشکلتر است نسبت به کالاها. گردشگری از گروه صادرات نامرئی با شرایط منحصر بفرد  وخاص خود می باشد که در آن تقاضا کنندگان برای انتفاع ازگردشگری و کسب مطلوبیت لازم باید شخصا به کشورهای هدف (عرضه کنندگان محصول گردشگری) مراجعه کنند
  نقش کلی گردشگری درتوسعه ملی و افزایش جایگزینهای ممکن همانند تشویق صنایع خرد و کلان با هزینه های اجتماعی پایین می باشد.
ایده اریک کوهن بیان می کند که مناطق توریستی جهان سوم به شیوه های مختلفی توسعه یافته اند که در همه آنها یک عامل تعیین کننده وجود دارد وآن عبارت است از روشی که در آن گردشگری معرفی می شود.
عناصر عرضه: 1:جذابیتها: الف)  شامل جذابیتهای طبیعی و انسان ساخت(بناهای تاریخی،علمی فرهنگی...)
                                ب)  تمایزات فرهنگی،زبان،موسیقی،فولکلور،عادات ورسم ورسوم...
                2: تسهیلات: الف) بخش تجاری مشتمل برهتلها، مهمانسراها، اردوگاههای تفریحی...
                                 ب) بخش خصوصی شامل اقامتگاههای خصوصی و ویلاها
               3: حمل ونقل: جاده ها،خطوط هوایی و راه آهن
               4: زیرساختها:الف) جاده ها، نیروگاههای برق، کانالهای فاضلاب...
                                ب) خدمات و تسهیلات تکمیلی: بانکها، مراکز پزشکی...

طبقه بندي انواع توريسم

عامل مکان در بخش گردشگري

    مکان در بخش گردشگري از اهميت بسيار زيادي به لحاظ پيدايش شيوه هاي متعدد گردشگري برخوردار است. عامل مکان به لحاظ گستره جـغرافيـايي و تنوع پديده هاي جاذب توريسم، نقش اصلي را در ايجاد انگيزه هاي سفر ايجاد مي نمايد. بر اين اساس انگيزه و اهداف توريستهـا از مسـافرت کـه ناشي از عــامل مکان است را  مي توان به  دو گروه عمده ذيل طبقه بندي نمود:

1-    توريسم فرهنگي، تاريخي و يادماني

2-     توريسم طبيعت يا اکو توريسم

1-   توريسم طبيعت يا اکو توريسم

     توريسم طبيعت يا اکو توريسم نيز از مهمترين جاذبه هاي بخش گردشگري است و سالانه ميليونها نفر بمنظور ديدار از مناطق خوش آب و هوا و يا خوش منظره، تمدد اعصاب و استراحت، استفاده از آبهاي معدني و درماني، تفريح، هيجان، ماجرا جويي و غيره جذب توريسم طبيعت و يا اکو توريست مي شوند.

    اکوتوريسم به بخشهاي بسيار زيادي تقسيم مي گردد که به برخي از  مهمترين آنها عبارتند از:

الف) توريسم اقليمي (کليما توريسم):

  آب و هوا بعنـوان يکي از مهمترين عوامل شکـل دهنده توريسم قلمداد مي گردد و مراکز تفريحي و توريستي موجود، چه در گذشته و چه در حال حاضر موجوديت و ارزشهاي خود را مرهون عوامل متعدد بويژه آب و هواي مناسب و ملايم مي دانند.[2]

     آب و هوا و تنوع اقليمي يکي از مهمترين جاذبه هاي توريستي است که بخش قابل توجهي از گردشگران را بمنظور استفاده از آب و هواي گرمتر و يا خنکتر از محل اقامت خود، به انجام مسافرت توريستي ترغيب مي نمايد.

    هواي آلودة شهرهاي جامعة صنعتي به ويژه در فصل تابستان جمعيت شهر را به فرار و گريز از شهر وا مي دارد و به موازاد استحکام زيربناي اقتصادي خانواده ها، حرکت انسانها در افقهاي دورتر و در سينه کوهستانها يا پهنه آبها انجام مي گيرد.[3]  

   بطور کلي کسي مايل به مسافرت تابستاني به محلي نيست که هواي آن نامساعدتر از هواي محل اقامتش باشد.[4] از اين رو مناطق کوهپايه اي و ييلاقي و سواحل مکانهاي مناسبي براي مسافرت تابستاني بشمار مي روند.

    ر.بالسنت[5] که مناسبات ميان توريسم کوهستاني و آب و هوا را مورد مطالعه قرار داده است، اشاراتي به عوامل مساعد آب و هوا در امر توريسم نموده است که در اين زمينة خاص، تنها ارزش کلاسيک درجة حرارت و يا ريزش باران مورد نظر نبوده، بلکه آنچه از اهميتي اساسي برخوردار است، شدت برودت ( که از ترکيب درجة حرارت و سرعت باد بدست مي آيد) و رطوبت نسبي هوا در ارتباط با درجة حرارت است. بر اين اساس، بر حسب شدت برودت مي توان انواع بيوکليماتيک غير نيرو بخش ، آرامش بخش، نيرو بخش، بسيار نيروبخش، منقبض کننده و بسيار منقبض کننده را از يکديگر تميز داد. طول زمان آفتاب و طول زمان ريزش باران، بيش از ميزان ريزش در استقرار و جايگيري مناطق ويژه توريستي موثر مي افتد.[6]

ب) توريسم ساحلي:

      از فضاهاي پاک و نيالوده اي که جمعيت گردشگران را به سوي خود مي خواند، مناطق ساحلي و شهرهاي دريا کنار است. پلاژهاي وسيع کناره دريا با شن نرم و هواي مساعد و داشتن پناهگاههايي مصون از تعرض امواج دريا و باد، ميکروکليماي مناسبي براي بهره برداريهاي توريستي است، تا جايي که شهرسازي کناره درياها در طول دهها کيلومتر ساحل، امروزه شکل تعميم يافته اي به خود گرفته است. اين پلاژها به شرط پيوند با جنگل و پارک و کوهستان از قدرت جاذبة خاصي بهره مند مي گردند.[7] 

    سواحل دريا، بويژه در فصل شنا و ماهيگيري از جاذبه هاي مهم گردشگري در جهان است که تفريح ، هيجان و احياناً قابليتهاي درماني (ماسه هاي ساحلي و يا لجنهاي دريايي و درياچه اي) انگيزه اصلي سفر را بوجود مي آورد.

    سواحل نزديک به بندرگاههاي تجاري و بازرگاني بواسطه داشتن بازارهاي کالاهاي وارداتي و عمدتاً ارزان قيمت بر جاذبه هاي گردشگري اين گونه شهرها افزوده و توريستهاي بيشتري را بخود جذب مي نمايد. بعنوان نمونه مي توان جزاير جنوبي کشورمان و يا شهر بندري آستارا را در بخش گردشگري داخلي که به توفيقات مهمي دست يافته اند ذکر نمود.

پ) توريسم کوهستان و برف شهرها:

    کوههاي مهم و معروف را مي توان از جمله موارد مورد توجه اکو توريسم بشمار آورد که هم به لحاظ  ورزشي و هم از لحاظ تفريحي مورد توجه توريستها قرار مي گيرد.

   وجود امکانات دسترسي به منطقه پايکوهي و امکان استقرار موقت در اقامتگاههاي نزديک به قله، مي تواند بر رونق توريسم کوهستان بيافزايد چنانکه ارتفاعاتي مانند سبلان بواسطه امکان دسترسي کوهنوردان به امکانات سکونتي در آبگرم قوتور سويي و احداث پناهگاه سبلان ، طي سالهاي گذشته از رونق ويژه اي برخوردار شده و روستاي «لاهرود» بدليل نزديکي به ارتفاعات سبلان و آبگرمهاي قوتور سوئي و شابيل رونق گرفته و به شهر کوچکي تبديل شده است که مي تواند در صورت ارائه خدمات ويژه به گردشگران و کوهنوردان، طي سالهاي آينده بر رونق خود بيافزايد.

     گرچه فعاليت برف شهرهاي کوتاه اندام و توريسم کوهستان فصلي است ولي به مقتضاي نوع فعاليت، تجهيزات ويژه اي را چون تله فريک و تله اسکي براي صعود بر کوهستان را مي طلبد[8] و با ايجاد امکاناتي نظير پيستهاي اسکي مي توان دوره گردشگري را در اين گونه شهرها از حالت فصلي خارج نموده و به يک جريان عادي توريسم تبديل نمود که در فصول گرم به منظور کوهنوردي و صخره نوري و در فصول سرد به منظور اسکي روي برف ، گردشگران را بسوي خود فرا مي خواند.

ت) توريسم جنگل:

   جنگلها و پارکهاي جنگلي نيز از جمله جاذبه هاي اصـلـي بخش توريسم به حساب مي آيند. اين گونه مناطق معمولا به لحاظ زيست بومهاي گياهي و جانوري هم از سوي محقيق و پژوهشگران و هم از سوي توريستهاي عادي مورد توجه قرار گرفته و در صورت وجود امکاناتي از قبيل اقامتگاهها، مراکز ارائه خدمات، کمپينگ و ... به يکي از مهمترين کانونهاي جذب گردشگر تبديل مي گردند.

   جنگلها و پارکهاي طبيعي در صورت داشتن درختان پرثمر مانند «جنگل فندقلو» در استان اردبيل ، به سرعت مورد توجه گردشگران قرار گرفته و به يک کانون جذب توريسم تبديل مي گردد.

    بر اساس اظهار نظر برخي از کارشناسان بخش توريسم ، ايران به لحاظ قرار گرفته در يک منطقه خشک و نيمه بياباني ، مي تواند از توريسم جنگل بعنوان يکي از جاذبه هاي توريستي مورد توجه توريستهاي کشورهاي بياباني و کويري ، مانند کشورهاي عربي حاشيه خليج فارس قرار گرفته و با بازاريابي مناسب اقدام به جذب گردشگران اين گونه کشورها نمايد.

ث) توريسم کوير و بيابان:

    کويرها و بيابانها علي رغم اينکه در نگاه اول يک منطقه لم يزرع ، خشک و خالي از سکنه را در ذهن تداعي مي نمايند، اما يکي از جاذبه هاي توريستي به حساب مي آيند.

ج) توريسم آبهاي معدني و آبهاي گرم:

    آبهايي که بر اثر شکست و يا لغزش زمين و معمولاً در کنار کوههاي آتشفشاني از اعماق زمين بيرون مي جهند، به سبب داشتن اجزاء راديو اکتيو، گوگرد و املاح معدني گوناگون ، جنبه درماني داشته و در دوراني که هنوز صنعت داروسازي به مانند امروز توسعه نيافته بود، آبهاي معدني، گروههاي مرفه طبقات اجتماعي را براي درمان به سوي خود جلب مي کرد. رشد وسايل ارتباطي به حرکت موجي تمام طبقات اجتماعي به سوي آبهاي گرم معدني منتهي شد و در کنار آبها مراکز اولية شهرها تکوين يافت[9] و برخي از آنها امروزه بعنوان يک شهر توريستي معروف در جهان تبديل شده است.

[1] - رهنمايي ، همان، ص 15

[2] - منشي، رحمت ا...، جهانگردي، ص 80

[3] - فريد، يدا...، جغرافيا و شهرشناسي، چاپ چهارم ، انتشارات دانشگاه تبريز،1375، ص 309

[4] - دروئو، ماکس، جغرافياي انساني، جلد دوم، ترجمه دکتر سيروس سهامي، چاپ اول 1371، ص 683

[5] - R.Balseinte

[6] - دروئو، همان، ص684

[7] - فريد، همان، ص 309

[8] - فريد، همان، ص 313

[9] - فريد، همان، صص 308-307

مقصدهای داخلی که بیشترین سفر صورت می گیرد

- اصفهان، شیراز، همدان: این شهرها و شهرهای مشابه آن ها به دلیل داشتن جاذبه های گردشگری فراوان از جمله بناهای تاریخی، جاذبه های طبیعی و ... هر ساله به عنوان مقصد سفر بسیاری از مسافران نوروزی انتخاب می شوند. سی و سه پل، عالی قاپو، چهار باغ، مسجد شیخ لطف الله و ... تنها چند نمونه از بی شمار دیدنی های استان اصفهان اند. شیراز نیز با داشتن حافظیه، باغ ارم، بازار وکیل، باغ جهان نما و بسیاری مکان های دیدنی دیگر، همواره مورد توجه گردشگران بوده است. از جاذبه های همدان نیز می توان به غار علیصدر، آرامگاه ابوعلی سینا، شیرسنگی و ... اشاره کرد.
این ها از جمله دیدنی ها و میراث ارزشمند کشورمان هستند که کمتر ایرانی است که به دیدنشان علاقه مند نباشد. بسیاری تعطیلات نوروزی را فرصت مناسبی برای بازدید از این شهرها می دانند و به همین دلیل، این شهرها همواره در رده های بالایی مقصدهای داخلی ایرانیان در نوروز قرار می گیرند.

- مشهد، قم: وجود حرم امام رضا (ع) در مشهد و حرم حضرت معصومه (س) در قم، مهم ترین دلایل انتخاب این دو شهر به عنوان مقصد سفر، نه تنها در ایام نوروز بلکه در تمام سال هستند. ایرانی ها در طول سال به قصد زیارت به این دو شهر می روند، اما در ایام نوروز به دلیل داشتن تعطیلات طولانی تر و فرصت برنامه ریزی بیشتر، ورود مسافران به این شهرها بسیار بیشتر می شود. (البته لازم به ذکر است که هر یک از این دو شهر به خصوص مشهد، جاذبه های گردشگری مهمی نیز دارند، اما در اینجا به شمردن مهم ترین دلایل انتخاب شهرها به عنوان مقصد نوروزی می پردازیم).
- ساری، رشت، مازندران، چالوس، بندرانزلی: شهرهای شمالی کشورمان به دلیل داشتن طبیعت سرسبز و زیبا و وجود دریای مازندران در این منطقه، همواره محبوب و مورد علاقه ی مسافران نوروزی به خصوص دوستداران طبیعت و یا کسانی که می خواهند برای مدتی از شلوغی و آلودگی شهرهای بزرگ دور باشند، بوده اند. اینها از دلایل مهمی اند که این شهرها را همواره در فهرست مقصدهای مهم داخلی در ایام نوروز قرار می دهند.

- کیش، قشم: این دو جزیره ی زیبا در جنوب ایران، از دیگر مقاصد مهم گردشگری ایرانیان در تعطیلات نوروز هستند. وجود مراکز خرید و مکان های تفریحی گسترده و مدرن، از مهم ترین دلایل جذب گردشگران به این دو جزیره اند.
طبق آمارها میزان سفر مسافران نوروزی به کیش، در پانزده سال گذشته نسبت به پانزده سال مشابه پیش از آن، رشدی نزدیک به صد در صد (دو برابر) داشته و این می تواند به دلیل ساخت و سازهای گسترده در آن و معرفی بیشتر و بهتر این جزیره ها به گردشگران باشد.