در این جلسه شاعران، نویسندگان و فعالان فرهنگی و هنری افغانستانی همچون سید سکندر حسینی (شاعر)، محمدابراهیم شریعتی (ناشر)، عارف جعفری (خواننده و شاعر)، علی‌مدد رضوانی (شاعر)، محمد اورازگانی (فعال فرهنگی و خوشنویس)، محقق (موسس و مدیر دارالقرآن کابل)، نادر موسوی (مدیر نشر آمو)، موسی اکبری (گرافیست و عکاس)، بسم‌الله شریفی (شاعر) و استاد میرزایی (خوشنویس) ضمن خواندن اشعار خود، به طرح مسائل و مشکلات عمده پیرامون مهاجرت و اقامت خود و دیگر اهالی فرهنگ و ادب و هنر افغانستانی پرداختند.

شاعران افغانستانی حاضر در این نشست در اشعار خود مضامین جنگ، امید، شادی و غم را در وصف شرایط کشورشان افغانستان منتقل کردند. (کاخی که دیوارش بر روی خون بنا شد، باشد به هر اندازه محکم، ماندنی نیست)، (می‌جوشد عشق از پنجشیر و بلخ و فرخار، آنها نماندند آخر این هم ماندنی نیست)، (پرواز ماست که فقط جرم ما شده، صد زخم خورده‌ایم و گویا کبود نیست)، (تصویرکودکان همگی محو می‌شوند، کم کم ز قاب‌های غم‌انگیز روزگار، در بر گرفت عروسک رویای خویش را، دستی کشید، خنده‌ای و بعد انفجار) و ( و خوب یاد گرفتم که کور و کر باشم، همیشه در دل این شهر باربر باشم) بخش‌هایی از این اشعار بود.

*آسیب فعلی افغانستان از نظر فرهنگی است

سید سکندر حسینی در ارائه گزارشی از وضعیت فعلی افغانستان بیان کرد: بسیاری از اصحاب فرهنگ در تحولات اخیر افغانستان آواره شدند و افغانستان از نظر فرهنگی بسیار آسیب دیده است. در دوران کودکی شاهد دور نخست حکومت طالبان در افغانستان بودم و حالا هم شاهد حکومت طالبان در افغانستان هستم. در دور اول به‌دست گرفتن قدرت طالبان جنگ بسیار جدی بود، در این دوره بسیاری از شهرهای افغانستان بدون درگیری و بدون جنگ تسلیم شدند و هیچ مقاومت جدی از طرف دولت قبل افغانستان صورت نگرفت و از نظر آسیب زیرساخت‌های شهری در این دوره افغانستان آسیب کمتری نسبت به دور قبلی دید، اما آسیب فعلی افغانستان از نظر فرهنگی است.
وی ادامه داد: در افغانستان امیدها از بین رفته است. پیش از این تحولات جنگ بود، اما امید وجود داشت. طالبان در گذشته هم بود؛ بیشترین آسیب متوجه زبان فارسی است و دیشب در تلویزیون ملی افعانستان مشاعره به زبان پشتو برگزار و اعلام کردند که مشاعره ملی افغانستان است. رسانه‌ها فعلا تحت حاکمیت طالبان هیچ فعالیت جدی نمی‌کنند. مطبوعات، انتشارات و رادیو در افغانستان نابود شده و از بین رفته است. همکاری کنید تا خطر حذف شدن زبان فارسی در افغانستان را برطرف کنیم.

* صمیمت و همدلی بین جامعه ایران و جامعه مهاجر افغانستانی برقرار است

در ادامه نادر موسوی از افزایش تعداد کودکان افغانستانی در مدرسه خود خبر داد و گفت: بسیار خوشحالم که در مهرماه موفق شدم، اقامت ویژه نخبگان را از ایران دریافت کنم وحالا می‌توانم مجوز نشر را که به نام یک دوست ایرانی است به نام خودم منتقل کنم. مدرسه فرهنگ برای کودکان مهاجر افغانستانی در ایران است. ۲۴۰ دانش‌آموز در مدرسه فرهنگ مشعول به تحصیل بودند و با روی کار آمدن طالبان این تعداد به ۹۰۰ نفر رسیده است. ۲۷ آموزگار ثابت داریم و در مدرسه حدود ۳۰ مدرس ایرانی داوطلبانه تدریس می‌کنند که اتفاق خیلی بزرگی است؛ نهایت صمیمت و همدلی بین جامعه ایران و جامعه مهاجر افغانستانی برقرار است.

*فرهنگ و ادب در افغانستان در خطر است

در ادامه محمدابراهیم شریعتی به مشکلات شاعران، نویسندگان، ناشران و اهالی فرهنگ و هنر کشورش افغانستان پرداخت و افزود: مصوبه شورای امنیت ملی به شماره ۶۵۳ برای اقامت هنرمندان افغانستانی موجود است، این مصوبه را دوستان افغانستانی ما جدی نگرفتند و متولی هم برای پیگیری و دنبال کردن آن وجود ندارد. موسسه دیاران با رعایت ضوابط برای اقامت نخبگان و هنرمندان افغانستانی اقدام می‌کند. هنرمندانی همچون آقای موسوی اقامت طولانی‌مدت گرفتند که به تابعیت ایرانی تبدیل می‌شود. شاعران و هنرمندان می‌توانند از وزارت فرهنگ و ارشاد جمهوری اسلامی و معاونت فرهنگی این وزارتخانه پیگیری کنند. نامه‌ای به وزارت کشور ارسال می‌شود و آنجا نیاز به کسب ۵۵ رای از ۱۰۰ رای در کمیسیون مربوطه وجود دارد و اینطور اقامت ۱۰ ساله صادر می‌شود.

وی با اشاره به تلاش برخی از فعالان فرهنگی افغانستانی و تأثیر بالای تلاش‌های آن‌ها در ارتقاء سطح فرهنگ و حفظ زبان فارسی، اظهار کرد: در این جلسه همه بزرگان حاضر جزو مفاخر فرهنگی در افغانستان هستند. سید نادر موسوی در حدود ۶۰۰ هزار نفر را آموزش داده است. فرهنگ و زبان فارسی آموخته و جایگاهی ویژه دارد. حاج آقا شیخ حیدر در کابل کتابخانه دارالقرآن دارد که این کتابخانه در سراسر افغانستان شعبه داشته و در روزهای عادی در کتابخانه ایشان تا ۹ هزار نفر درس و کتاب می‌خوانند و مطالعه می‌کنند. در کابل کتابخانه عمومی نداریم. من برای زبان و ادب فارسی گزارش تهیه کردم و به وزیر فرهنگ و ارشاد جمهوری اسلامی ایران ارائه دادم. اصل گزارش را در یک جلسه به مدت ۲ ساعت و نیم برای آقای دکتر حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ارائه دادم. با این محور که زبان و ادب فارسی در افغانستان چه می‌شود؟

محمدابراهیم شریعتی در رابطه با مشکلات هنرمندان افغانستانی که تقاضای اقامت ایران را دارند، گفت: فرهنگ و ادب و نشر و کتابفروشی در افغانستان در خطر است. طالبان زبان پشتو را زبان ملی اعلام کردند. کتابفروشی‌ها تعطیل شده است. من دو میلیون جلد کتاب دارم ولی مردم کشورم نان شب ندارند. اگر هر کتاب را فقط یک دلار بفروشم، می‌شود ۲ میلیون دلار درحالی‌که برخی کتاب‌ها ۱۰۰۰ دلار قیمت دارد و نمی‌توانم به ارزش ۱۰۰ افغانی هم بفروشم که برادر هموطن من نان بخرد و به خانه خود ببرد و شب گرسنه نخوابد. اگر برای شما زبان فارسی و فرهنگ مهم است، کار جدی بکنید. ما دین مشترک، فرهنگ مشترک و زبان مشترک با شما داریم.
رئیس نشرعرفان افزود: مدتی است در تاریخ، دو کشور از هم جدا شدند. وزیر فرهنگ افغانستان چکیده ۵۰ سال سیاست افغانستان مجبور شد به زلاندنو برود و در جهنم است. خواهشمندم هم به داد ما در داخل افغانستان برسید و هم در داخل ایران.

*توجه به ایده شهروند فرهنگی ایران

میلاد عرفان‌پور شاعر کشورمان نیز در این نشست با اشاره به مسائل حاکم بر کشور افغانستان، بیان کرد: شاهد هستیم در دوره جدید و تحولات هنرمندان بسیاری از افغانستان به کشور ما پناهنده شدند، به‌ویژه هنرمندان حوزه موسیقی. نمونه عینی این مثال گروه قوالی بسیار توانمند است که در چند ماه اخیر موفق شدند یک آلبوم فاخر رضوی، یک آلبوم قوالی مهدوی (برای نخستین‌بار) و یک آلبوم دونوازی تولید کنند. همه هنرمندان عزیز مشکل اقامت دارند که در این راستا با رئیس‌جمهور و اداره اتباع مکاتبه انجام دادیم.
وی ادامه داد: ایده شهروند فرهنگی ایران و شهروند افتخاری، موضوعی است که باید مورد توجه قرار داد. این اتفاق رخ نداده و آن‌ها حتی در اقامت کوتاه‌مدت، دچار مشکل هستند. اطلاع دارم کشور ترکیه و برخی از کشورها سازمان‌هایی برای جذب هنرمندان افغانستانی دارند و برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند و اگر ما برای جذب این هنرمندان تلاش نکنیم، ممکن است جذب دیگر کشورها شوند که واقعا مطلوب نیست.

*تشکیل جلسه با هنرمندان افغانستانی در حاشیه برگزاری نمایشگاه مجازی

علیرضا اسماعیلی در بخش دیگری از این نشست گفت: تشکیل جلسه با هنرمندان افغانستانی در حاشیه برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران به این دلیل بود که نمایشگاه فعالیت‌های فرهنگی متعددی دارد و یکی از فعالیت‌ها رسیدگی و جمع‌بندی دو جلسه گذشته با هنرمندان افغانستانی بود که علیرضا قزوه جلسات قبلی را پیگیری کرد. مسائل و مشکلات هنرمندان افغانستانی مطرح شده و به دنبال راهکار و رفع مشکل هستند و کارهای عملی را پیگیری می‌کنند.

*نباید اجازه دهیم مشکلات بر فعالیت هنرمندان افغانستانی تأثیر بگذارد

علیرضا قزوه نیز درباره ایجاد گروهی برای ارتباط با هنرمندان افغانستانی اظهار کرد: شاعران و فرهیختگان عزیز افغانستانی در جمع حضور دارند؛ خوشنویس، گرافیست، عکاس، بازیگر، ناشر و نویسنده از هنرمندان همزبان افغانستانی هستند. نباید اجازه دهیم مشکلات بر فعالیت هنرمندان افغانستانی تأثیر بگذارد. گروه سنایی را با هدف ارتباط بیشتر با هنرمندان همزبانان افغانستان به همت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تشکیل دادیم. جنگ افغانستان، جنگ زبان و ادب فارسی بود که لازم است برای جبران آن تلاش کنیم.

*پیگیری می‌کنم تا مشکلات رفع شود

در این جلسه همچنین وحیده ملک‌محمدی با اشاره به راهکارهای قانونی رفع مشکلات نخبگان و هنرمندان افغانستانی گفت: ما مجری قانون هستیم و تصمیمات راجع به اتباع خارجی در وزارت کشور اتخاذ می‌شود. خوشحالم در جمع صمیمی هنرمندان افغانستانی حضور دارم و می‌توانم بیشتر در جریان مسائل آن‌ها در ایران باشم. در سال‌هایی که در امور اتباع خارجی فعالیت دارم، بسیار با آن‌ها ارتباط داشتم و به سهم خودم پیگیری می‌کنم تا مشکلات رفع شود.

*یقین داریم که مقاومت خود را از دست نمی‌دهید

محمود شالویی نیز بیان کرد: خوشحالم از این‌که در جمع شما هستم. حکایتی از مثنوی مولانا به خاطرم آمد که «لقمه نانی پیش تو بهتر زِ اشک، اشک خون است و به غم آبی شده، می نریزد خاک خون بیهوده!» در آن حکایت مولانا درس‌های بسیاری به همه ما می‌دهد. یقین داریم شما که رنج‌های بسیاری را تحمل کردید، مقاومت خود را از دست نمی‌دهید که «در پنجه اقتدار مردان نبُوَد گره‌ای که وا نگردد، هرگز قد مردمان آزاد با هیچ فشار تا نگردد». وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مفتخر است از هیچ کمکی برای شما دریغ نورزد. اطمینان داشته باشید مشکلاتی که از طرف شما طرح شد را به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی منتقل می‌کنم که جلسه‌ای به این منظور داشته باشیم و شب‌های ادبی و هنری را برگزار کنیم.
وی درباره مباحث اقامت فرهیختگان و ادبای افغانستانی نیز افزود: کمک‌هایی که از عهده ما بر بیاید را برای این جمع به‌طور خاص پیگیری می‌کنیم.