آیین باور-منطق کلی اجرای این آیین اینگونه است: در یک روز بھاری (این تاریخ در نمونه‌ھای مختلف متفاوت است؛ اغلب در بھار و  مواردی در روزھای پایانی اسفند اجرامی‌شود)  زنان شهر یا روستا، مردان را از روستا بیرون کرده (یا در خانه‌هاحبس می‌کنند) و حکومت کل شهر یا روستا و یا بخشی از آن را به دست می‌گیرند.

زنان برای یک روز پادشاھی از بین خود انتخاب می کنند. این حاکم یا پادشاه باید از شرایط و ویژگی‌های فردی خاصی برخوردار باشد. حاکم  دو وزیر و نگھبانانی برای مرزھای روستا یا منطقه حکومت خود انتخاب  می‌کند و این  نگھبانان وظیفه دارند تا پایان مراسم از محل دفاع کرده و به‌خصوص از ورود ھر مردی به داخل روستا جلوگیری نمایند. در صورتیکه مردی بر خلاف قوانین وارد روستا شود دستگیر و به شدت تنبیه می‌گردد (نوع و روش تنبیه توسط حاکم تعیین می شود).

در این روز زنان اغلب به رقص و پایکوبی مشغولند، عروسی‌ھای آیینی برگزار می‌کنند، به دید و بازدید یکدیگر می‌روند. در این روز و در منطقه ای که تحت قرق زنان است، آنها ھیچ منعی در رفتار یا پوشش، برای خود قائل نیستند و برداشتن حجاب و رقص و شادمانی زنان که نمود این آزادی است به عنوان  یکی از مهم ترین مشخصه های این آیین شناخته می‌شود .

علیرغم بهم ریختگی ظاهری فضای آستانگی آیینی، در این روز هر کنشگر بر مبنای آنچه از پیش تعیین شده است وظایف خاصی را بر عهده دارد. مهم ترین نقش در این روز بر عهده حاکم است؛ یکی از وظایف حاکم در این روز رسیدگی و حل اختلاف یا شکایت زنان است. وی وظایف دیگری همچون انتخاب سایر نقش ها و رسیدگی به نظم در گوشه و کنار جامعه آیینی خود را بر عهده دارد.

  در این روز غذاھا و خوردنی ھای خاصی پخته و مصرف می شود. اگرچه اطلاع دقیقی از خوردنی هایی که در نمونه های مختلف یافت شده از آیین پخته و مصرف می شدند در دست نیست ولی با توجه به نمونه آب اسک و تأکیدی که زنان این روستا بر نحوه پخت، کیفیت و اهمیت خوردنی ها در این روز دارند و همچنین با توجه به اهمیت خوردنی های متبرک در سایر آیین های مذهبی و نیمه مذهبی زنانه می توان تصور کرد که در سایر نمونه ها نیز اهمیت قابل توجهی برای خوردنی ها و غذاها در این روز قائل بوده باشند 

.در پایان روز مردھا به شهر یا روستا بر می گردد. معمولا در این روز مردان خارج از روستا عملی در ارتباط با آب (جمع کردن برف، لایروبی نهرها ، نیایش کنار چشمه و... )انجام داده یا به ورزش‌ھای پھلوانی مثل کشتی، تیراندازی و... مشغول می‌شوند.

علیرغم یافت 7 مورد از این آیین در ایران، امروزه تنها 1 یا 2 مورد از نمونه‌های ارائه شده به حیات خود ادامه می دهند، همچنین با رجوع به ادبیات ایران به نظر می‌‌رسد که اجرای ھرساله این آیین در ٥ روز از بھار امری عادی محسوب می‌شد. یکی از مواردی که به این آیین و اجرای آن در بهار اشاره می کند بخشی از منظومه هفت پیکر نظامی است.