یادداشت آیین باور - اینکه چرا ایرانیان امروز، پس از نوروز تنها جشن یلدا را برگزار می کنند و به دیگر جشنهای سال از جمله جشن های دیگان نمی پردازند بی پاسخ است. زیرا پس از تغییر دین رسمی کشور، شاید به دلیل برداشت اشتباه از آیین های ملی و با تصور اینکه ترویج دین زرتشتی هستند، تمایلی برای احیای آیین ملی وجود نداشته و تنها کسانی آن را پاس داشته اند که به آیین زرتشت وفادار مانده بودند. اگرچه هیچ کدام از آیین های ایرانی نه به مذهب ربطی دارد نه به هیچ فرستاده و پیامبری و همگان در ستایش طبیعت و شکرانه نعمت است. به هر روی  یلدا نیز چون بیشتر به واسطه روستائیان و دهقانان برگزار می شد توانست دست نخورده باقی بماند.

بدیهی است جشن های پایان سال یک تلاش و مبارزه با طبیعت است . جشن خورشید باستانی، جشن آغاز بهره بهرداری از هر آنچه که در طول سیاه زمستان برای خانواده اندوخته شده بود. مانند ذوق کودکی برای فرارسیدن نوروز و اجازه یافتن برای پوشیدن رخت نو یا دست بردن در ظرف شیرینی . جمع کردن میوه و مغز های شیرین در ماه هایی از سال که کسی را توان یافتن و برداشتن چیزی از طبیعت نیست. به خاطر آورید هزاران سال پیش و شرایط اقلیمی و امکانات زندگی مردم و سطح کشاورزی و امکانات گرمایشی و غیره را.

در واقع جشن یلدا به گفته تاریخ پژوهان یک جشن دهقانی بود و با خوردن بریانی ( گندم و برنج و دانه های بوداده ) و هندوانه و آنچه در دست بود برگزار می شد. و فردای یلدا  آغاز می شد.

اما دیگان چه شد! 

دی ماه را خور ماه نیز می نامیدند یعنی ماه خورشید. نخستین روز آن نیز خرم روز نامیده می شد به معنای پادشاهی حکیم صاحب رای (پروردگار) و این زمانی است که نود روز مانده به نوروز . پیرامون پیوند جشن زادروز میترا و این روز بحث هایی مطرح است که در یونان هم گرامی داشته می شود اما مستندات دقیقی برای تاریخ تولد مورد قبول ایرانیان و جشن زاد روزش در دسترس نیست . اما نکته جالبی که شنیدش خالی از لطف نیست این است که  تحقیقات نشان می دهد آیین و رسم ایرانی برای جشن زادروز افراد (تولد گرفتن ) بسیار رایج بوده . به این صورت  که هر کسی جشن تولد خودش را برگزار می کرد و در تاریخ نگاری های یونانی  این مورد درباره ایرانی ها ذکر شده و مورد تعجب آنها قرار گرفته است.

دیگان آغاز جشن های ماه دی است که به دلیل تغییرات تقویمی از امروز 25 آذر ماه (اورمزد و دی ماه ) آغاز دی در ماه های زرتشتی است که تقویم ایرانی را با تقویم خیامی عوض نکردند. بنابراین از امروز ماه پروردگار و جشن دیگان آغاز می شود.

در ماه دی 4 جشن برگزار می شود که که به مجموع آنها دیگان می گویند. 

به ترتیب:

اورمزد روز برابر با 25 آذر ماه 

دی به آذر برابر با 2 دی ماه 

دی به مهر برابر با 9 دی ماه 

و دی به دین برابر با 17 دی ماه خورشیدی .

واژه دی به معنی آفریدن و آفریدگار است درواقع معنای واژه اورمزد نیز همین است. و دورهمی هایی برای گرامی داشت این روزها برگزار می شود . هرچند هم نکته به نکته با فلسفه وجودی این روزها یکی نباشد و مانند نوروز تغییراتی درآن ایجاد شده باشد، گرامی داشت آداب رسوم ملی فرهنگی، ریشه های ملی هر ایرانی را تقویت می کند.

افروختن آتش:

افروختن آتش در تمام جشن های ایرانی اصل جدایی ناپذیر است و در جشن های زمستانی به واسه برگزاری  آیین در میدان گاه های روستا یا بیابانها ، در کنار روشن کردن فضای جشن به جای چراغ گرما بخش نیز بوده .در  جشن دیگان نیز، مردم آتش ‌هایی بزرگ روشن  و نماد نور و روشنایی و پیروزی بر تاریکی و سرمارا شبیه سازی می کنند. این آتش‌ ها در میانه زمستان، گرما و روشنایی را به همراه می ‌آورند و نمادی از امید و تجدید حیات هستند.

گردهمایی گروهی :

تمامی جشن ها بی شک برای اتحاد و تجدید پیمان افراد با یکدیگر و تقویت اراده جمعی بوده است، از آنجا که شکرانه طبیعت بی ارتباط با زندگی دهقانان نبود روستا همواره برگزار کننده گروهی این دست جشن ها بودند. بعد ها به صورت گروه های کوچک تر خانوادگی هم برگزار شده است . 

آداب جشن دیگان

نیایش:

در این جشن، مردم به نیایش و دعا می ‌پردازند و از ایزد دی برای سلامتی، برکت می خواهند. نذر و نیایش از جمله آیین‌ های مهم جشن دیگان است که ارتباط معنوی مردم با ایزد دی را تقویت می ‌کند.

 غذاهای ویژه، هدیه دادن از جمله جذابیت های این رسوم بوده است.

یکی از رسوم جشن دیگان، هدیه دادن به اعضای خانواده و دوستان است. این هدایا نمادی از محبت، دوستی و تقویت روابط اجتماعی است.

این جشن ها ما رابه کشورمان ربط می دهند فارغ از هر دین و مذهبی که داشته باشیم . تنها تفاوت و ویژگی های خاص هر ملت در همین آیین هاست که آنها را ایرانی یونانی فنلاندی یا چینی می کند زیرا دین  و اعتقادات مذهبی مسلمانان و یهودی ها و مسیحی های دنیا یکی است اما مسلمان ایرانی یعنی وابستگی های ملی و سنن باستانی تاریخی که پندها و درس نامه های ویژه زندگی او را حکایت می کند. همانطور که (مسلمانی) در نروژ یا مسیحی در آفریقا یا استرالیا با آداب ملی خودش ارتباط می یابد.همانطور که ضرب المثل ها،حکایت ها و متل های هر ملت برای او آشناست و می داند در باره چه حرف می زند و می تواند آویزه گوشش باشد.

فریبا کلاهی کارشناس مدیریت جهانگردی