آیین باور - مدیرکل میراث‌فرهنگی البرزگفت: با توجه به ابلاغ اساسنامه جدید همه پایگاه‌های ملی باید دارای هیئت راهبردی باشند، بنابراین هیئت راهبردی کاخ مروارید با ابلاغ احکام اعضا تشکیل و آغاز به کار کرد‌. این اقدامی مهم برای ساماندهی به شرایط این مکان است  و  اولین جلسه هیات با طرح موضوعاتی از جمله بازنگری عرصه و حریم کاخ مروارید تشکیل شد.

مدیرکل میراث‌فرهنگی به عنوان رئیس هیات راهبردی کاخ مروارید، مدیر پایگاه میراث ملی کاخ مروارید به عنوان دبیر، سه فرد متخصص و مطلع از موضوعات پایگاه که سال‌هاست از اعضای شورای فنی استان هستند، به عنوان اعضای حقیقی، معاون میراث فرهنگی، شهردار کرج و رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان نیز به عنوان اعضای حقوقی هیات راهبردی پایگاه ملی کاخ مروارید معرفی شدند.

کاخ مروارید یا کاخ شمس

 کاخی در بلوار ارم مهرشهر کرج، واقع در استان البرز است . در سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۷ با زیربنای ۲۵۰۰ متر برای زندگی شمس پهلوی (فرزند رضا شاه) ساخته شد. سازه اصلی و طرح کاخ به شکل یک سفره‌ماهی است که صدفی آن را دربرگرفته‌است. این ساختمان بدست وسلی پیترز طراحی و بنیاد فرانک لوید رایت به مبلغ یک میلیون دلار آمریکا ساخته شد. این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ به شماره ثبت ۷۰۶۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

ساختمان این کاخ اکنون در وضعیت بسیار نامناسبی قرار دارد و در حال فروریختن و نابودی و تعطیل است و از ورود افراد به آن جلوگیری می‌شود.

پیشینه

پیش از دهه ۱۳۴۰ خورشیدی این منطقه از چند روستا از جمله حسین‌آباد افشار تشکیل شده بود. شمس پهلوی خواهر محمدرضا پهلوی به دلیل بیماری آسم این منطقه را برای زندگی انتخاب کرد.

این کاخ در زمینی به گستردگی ۱۱۱ هکتار با ۲۵۰۰ متر زیربنا بین سال‌های ۱۳۴۵ (خورشیدی) تا ۱۳۴۷ (خورشیدی) در بلوار ارم مهرشهر کرج برای اقامت شمس پهلوی ساخته شد. سازهٔ اصلی و طرح کاخ به شكل یک سفره‌ماهی است که صدفی را دربرگرفته‌است. همه فضاهای معماری در زیر سقفی با فرم حلزونی (مارپیچ) و با نورگیرهای گوناگون و به‌شکل دانه‌های مروارید ساخته شده‌است. در گوشه شمالی کاخ و در محوطه بیرونی دریاچه نیز به‌شکل باله‌های سفره‌ماهی طراحی و ساخته شده‌است.

این بنا دربردارنده فضاهای گوناگونی از جمله تالار طلایی بار، دفتر مخصوص شمس، تالار پذیرایی، سالن سینما، سالن بیلیارد، استخر، آب‌نما، محل نگهداری پرندگان کمیاب، اتاق‌های خواب و غیره می‌باشد. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این کاخ اتاق صدف است که دارای تزئینات مختلفی بوده، بخصوص نمای بیرونی آن که به صورت حلزونی شکل ساخته شده‌است. در طراحی فضای بیرونی دریاچه کوچکی از سه طرف کاخ را احاطه کرده و به زیبایی آن افزوده‌است.

معماری این اثر که بخشی از تاریخ معماری مدرن است، با تأثیر از شیوه فرانک لوید رایت از پرآوازه‌ترین معماران آمریکایی است که از سوی یکی از شاگردان ایرانی‌اش به نام «عامری» شکل گرفته‌است.

مصادره

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران این ساختمان به بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی و بعد از آن به بنیاد تعاون داده شد.

این مجموعه تا چندی پیش به عنوان موزه و با نام «مجتمع اردویی تفریحی شهید فهمیده» استفاده می‌شد. در سال ۱۳۸۶ بنیاد مستضعفان و جانبازان در اقدام غیرقانونی در یکی از دفاتر اسناد رسمی بر پایه سند انتقال قطعی شماره ۳۰۸۳۸ مورخ ۲۷ اسفند ۱۳۸۶ به شهرداری کرج به بهای ۷۰ میلیارد ریال فروخته و تسلیم کرد.اما چند ماه بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم و در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۳ حکم واگذاری این کاخ به اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان البرز، با حکم دادستانی عمومی و انقلاب کرج، صادر شد. اما وضعیت مالکیت کاخ تاکنون نامعلوم است.

به گفته مدیرکل میراث: "بسیاری از اموال کاخ مروارید قبل از اینکه به میراث فرهنگی تحویل داده شود، مفقود شده بود. با این اوصاف بازگرداندن مجدد این اموال به کاخ امری بعید به نظر می‌رسد و شدنی نیست. البته اگر به صورت اتفاقی بخشی از اموال این کاخ درجایی شناسایی شود، فرایند بازگرداندن آنها انجام می‌گیرد ولی نباید در این خصوص امیدوار بود."