بزرگترین شهرک صنعتی خاورمیانه با حدود دو هزار واحد فعال و نیمه فعال، مدتهاست که به بزرگترین آلاینده آب و خاک بخش‌هایی از استان‌های البرز، تهران و قم تبدیل شده و شکایت و اعلام جرم از این شهرک و رویه غیرقانونی‌اش هم تاکنون راه به جایی نبرده است.

به گزارش آیین باور به نقل ازخبرگزاری تسنیم در کرج، شهرک صنعتی اشتهارد وقتی کلنگش به زمین خورد قرار بود هم چرخ‌های تولید را بچرخاند و هم توسعه و رونق و آبادی بیاورد برای همسایگانش در اشتهارد و سایر نقاط ایران ؛ حالا که سالها از تاسیس این مجموعه عظیم می‌گذرد اما مشخص شده در کنار دستاوردهای مثبت تولید و اشتغالزایی، سوغاتی‌ دیگری هم برای مردم و منطقه داشته؛ سوغات تلخ آلودگی؛ آلودگی آب و خاک و هوا.

یک شهرک عظیم صنعتی با حدود 2 هزار واحد و بیش از 1200 واحد فعال که با مساحتی بیش از هزار و 485 هکتار، عنوان بزرگترین شهرک صنعتی خاورمیانه هم روی پیشانی‌اش نشسته، پساب‌های صنعتی‌شیمیایی زیادی دارد که اگر تصفیه نشده، رهاسازی شود، آلودگی‌های زیست‌محیطی وحشتناکی بر جای خواهد گذاشت و آلودگی و نابودی آب و خاک منطقه را در پی خواهد داشت.

خوشبختانه اوایل سال 84 تصفیه خانه‌ای به وسعت 9 هزار و 200 مترمربع با چهار حوضچه تصفیه فاضلاب در شمال این شهرک صنعتی تاسیس شد.    

اما تصفیه‌خانه دو مشکل اساسی داشت؛ اول اینکه کفاف همه واحدهای صنعتی که سالانه بر شمار آنها اضافه می‌شد را نمی‌داد و دوم اینکه قدرت کافی برای تصفیه کامل و اصولی حجم عظیم فاضلاب‌ها و پساب‌های ورودی را نداشت. بماند اینکه برخی از واحدهای صنعتی به دور از دید مسئولان و بازرسان، یعنی در روزهای تعطیل یا در سیاهی شب، پساب آلوده خود را در منطقه رها می‌کردند و همچنان هم...

نتیجه آن شد که پساب‌های صنعتی غیرپالایش شده و پالایش‌شده غیراستاندار راهی دشت اشتهارد شد؛ نه یک سال و دو سال و سه سال؛ که بیش از سه دهه.

سه دهه یعنی 360 ماه؛ یعنی 360 ماه ورود بی‌وقفه پساب‌های آلوده شیمیایی خطرناک به دشت؛ به دشت بزرگ اشتهارد؛ به منابع آبی سطحی و زیرزمینی‌اش؛ به مزارع کشاورزی؛ به محل زیست حیوانات اهلی و غیراهلی، به زیستگاه پرندگان مهاجر و بومی ... سه دهه یعنی 10950 روز ورود پساب تیره و بدبو و بسیار آلوده به مزارع و دشت‌ها یکی پس از دیگری؛ از دشت اشتهارد به دشت تهران؛ از دشت تهران به دشت و تالاب مره قم ...

صنعتی که صدای زمین و زمان را درآورده

شاید سال‌های اولیه فعالیت شهرک صنعتی، نه از مردم منطقه، نه کشاورزان و نه فعالان محیط زیست و مسئولان، صدای اعتراض و واکنشی به گوش نمی‌رسید؛ حالا اما چند سالی می‌شود که صدای اعتراض از هر سوی اشتهارد به گوش می‌رسد و شاید اگر گوش شنوایی باشد حتی صدای خراشیده سرفه‌های پیاپی دشت اشتهارد که ریه‌ها و حتی بند بند وجودش انباشته از پساب‌های تیره و غلیظ و بدبو شده هم به گوش برسد؛ صدای سرزمینی که در محاصره فاضلابهای صنعتی در حال خفه شدن است.  

حشمت الله کوثری، رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اشتهارد اسفند 1401 به ایرنا گفته بود: بر اساس آخرین استعلام در سال 99 از شرکت خدماتی شهرک صنعتی اشتهارد، تصفیه‌خانه این شهرک سه هزار مترمکعب در 24 ساعت خروجی دارد که رقم بسیار زیادی است. کوثری افزوده بود که آنچه از آنالیز پسابِ نمونه‌گیری شده از خروجی تصفیه‌خانه به دست آمد، نشان می‌داد که پساب خروجی، آلوده به فلزات سنگین و سموم است.

متأسفانه همه این پساب‌ها که به اذعان محیط زیستی‌ها به طور کامل و استاندارد تصفیه نمی‌شود، وارد دشت و زهکش‌های کشاورزی پایین‌دست می‌شود.

تصورش را بکنید دو تا سه دهه است که پساب‌های مسموم و خطرناک و آلوده به فلزات سنگین و سموم شیمیاییِ بیش از هزار واحد صنعتی که در صورت تصفیه کامل و استاندارد و بازچرخانی می‌توانست به منبع آبی بزرگی برای صنایع، فضای سبز و کشاورزی منطقه و پایین‌دست تبدیل شود، بلای جان همه شده؛ همه یعنی سرزمینی که هر روز شیره جانش توسط صدها چاه مجاز و غیرمجاز شهرک صنعتی بلعیده و فاضلاب به خوردش داده می‌شود؛ یعنی کشاورزانی که سالهاست زمین‌هایشان به دلیل آلودگی از مدار تولید خارج شده؛ یعنی مردمی که هنگام غروب و اوایل صبح به جای نسیم دلچسب صبحگاهی باید بوی بد و نامطبوع پساب‌های صنعتی را استشمام کنند و سلامتی‌شان بشدت در معرض آسیب است؛ یعنی مسئولان محیط زیست و کشاورزی استان‌های تهران و قم که حالا چند وقتی است آنها هم به دلیل هدایت فاضلاب‌ها به سمت حوزه جغرافیایی‌شان، به جمع شاکیان مدیریت این شهرک صنعتی پیوسته‌اند.     

این قصه پرغصه البته حکایت امروز و دیروز نیست؛ حکایت چندین سال است؛ چندین سال اعتراض و شکایت و تشکیل پرونده که پایش به دادسرای عمومی و انقلاب اشتهارد هم باز شده است و کارش به شکایت از حدود دهها واحد صنعتی هم کشیده شده؛ واحدهایی که آلایندگی پساب‌هاشان بالاتر از استاندارد ورودی تصفیه‌خانه بوده است.

تولید روزانه بیش از چهار هزار مترمکعب پساب

قصه شهرک صنعتی اشتهارد و پساب‌های آلوده‌اش حکایت تازه‌ای نیست، اما فرصتی دست داد تا ما در خبرگزاری تسنیم به همراه مدیران محیط زیست البرز و اشتهارد و رئیس شورای شهر اشتهارد سری به این مجموعه عظیم صنعتی در سه کیلومتری غرب بخش اشتهارد کرج بزنیم و از نزدیک شاهد فرایند تصفیه فاضلاب واحدها و حواشی آن باشیم. مشاهدات ما هم همانی بود که سالها گفته شده بود و شنیده بودیم.

مدیرکل محیط زیست استان البرز در این بازدید به خبرنگار تسنیم گفت که اشتهارد با برخورداری از یک هزار و 800 واحد صنعتی، صنایع زیادی را در دل خود جای داده و روزانه بیش از 4000 مترمکعب پساب صنعتی توسط این کارخانه‌ها تولید و از آنها خارج می‌شود.

مجید درگی ورود این پساب‌ها را به زهکش‌های کشاورزی بر خلاف قوانین دانست و افزود: شهرک صنعتی باید تمام پساب خود را به سمت تصفیه‌خانه هدایت و همه آنها را به طور کامل و استاندار تصفیه کند.

مدیرکل محیط زیست البرز با بیان اینکه یک معضل سی ساله را نمی‌شود سه ماهه برطرف کرد؛ گفت: متاسفانه تعدادی از واحدهای آلاینده از تاریکی شب استفاده کرده و پساب‌ها را بدون تصفیه در منطقه رها می‌کنند، ما در اولین قدم واحدهای متخلف را شناسایی کرده و برای آنها پرونده تشکیل دادیم.

وی ادامه داد: این کار هم از طریق پایش‌های شبانه و توسط کارمندهای اداره محیط زیست صورت گرفت. یعنی کارمندانی که ساعت 2 بعدازظهر کارشان در اداره تمام می‌شد، به خواهش ما با گروه و تجهیزات به شهرک صنعتی اعزام می‌شدند و از ساعت 11 شب تا 4 صبح و حتی گاهی تا 11 صبح فردا در خیابان های شهرک چرخیده و جست و جو کردند تا واحدهای متخلف را شناسایی کنند.

درگی افزود: درنهایت 155 واحد الاینده توسط اداره کل محیط زیست البرز و اشتهارد شناسایی و برای آنها پرونده تشکیل شد که در تمام 30 سال گذشته سابقه نداشته است. حالا این 155 پرونده تخلف به دادگاه ارائه شده، ولی آیا می‌شود همه این واحدها را به یکباره پلمپ و تعطیل کرد؟!

این آلودگی 200 برابر بیش از حد مجاز است

مدیرکل اداره محیط زیست البرز با اشاره به اینکه در سال‌های گذشته بیش از ده‌ها میلیارد تومان برای ساخت و اصلاح تصفیه‌خانه شهرک صنعتی اشتهارد هزینه شده است، تصریح کرد: با وجود این هزینه‌ها همچنان شاهد انتشار بوی مشمئزکننده از این شهرک به سمت مناطق مسکونی و غیرمسکونی اشتهارد و فضای باز اطراف هستیم.درگی تاکید کرد که حجم پساب این شهرک صنعتی 200 برابر حد مجاز است.

وی با اشاره به رها شدن پساب این شهرک در منطقه طی 25 تا 30 سال گذشته، گفت: زهکش اشتهارد امروز آلوده‌ترین زهکش در کشور است و این آلودگی در مسیر خود نه تنها استان البرز، بلکه استان قم و تالاب مرده آن را هم آلوده کرده و شکایات متعددی از سوی مسئولان این دو استان به سمت اشتهارد سرازیر شده است.

12 بار اعلام جرم علیه مدیر شهرک صنعتی اشتهارد

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اشتهارد نیز که در بازدید از شهرک صنعتی حضور داشت؛ در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، گسترس کانون‌های گردوغبار، آلودگی‌های انسان‌ساز در حوزه‌های آب، فاضلاب و هوا را از مشکلات عمده بخش محیط زیست این شهرستان عنوان کرد و افزود: در حوزه فاضلاب علیه مدیر شهرک صنعتی اشتهارد 12 بار اعلام جرم صورت گرفته است.

حشمت الله کوثری با بیان اینکه علیه مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی البرز و شرکت خدماتی شهرک صنعتی اشتهارد اعلام جرم‌هایی صورت گرفته است، گفت: حجم عظیم پساب آلوده این شهرک درحالی آب و خاک و مزارع کشاورزی اشتهارد و استان‌های البرز و تهران و قم را آلوده کرده که 80 درصد این مشکل بزرگ می‌توانست با مدیریت صحیح، اصولی و قاطع برطرف شود.

شهرک صنعتی آب‌های زیرزمینی را هم می‌بلعد

رئیس شورای اسلامی شهر اشتهارد نیز در حاشیه این بازدید به خبرنگار تسنیم در کرج گفت: 25 سال است که گزارش‌های متعددی فقط درخصوص شور و تلخ شدن آب اشتهارد ارائه می‌دهیم و پاسخی دریافت نکرده‌ایم!

عبدالله هادی افزود: دلیل تغییر طعم و کیفیت آب استفاده بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی بوده و حال پرسش این است که چه کسی باید چاه‌های غیرمجاز 190 و 200 متری که سبب بروز چنین مشکلاتی شده را ببندد.

وی گفت: امروز رهاسازی فاضلاب صنعتی در دشت اشتهارد سبب آلودگی زیست‌محیطی گسترده در منطقه شده است و این مساله اگرچه مشکلی بسیار بزرگ و ناگوار است، اما نکته اینجاست که تنها مشکل این شهرک صنعتی نیست. مشکل دیگر وجود تعداد زیادی چاه غیرمجاز در شهرک صنعتی اشتهارد است که سبب هدر رفت منابع آب زیرزمینی این شهرستان شده است.

این عضو شورای شهر اشتهارد با اشاره به انتشار بوهای نامطبوعی که در سطح شهر و حتی به خانه مردم هم نفوذ کرده است، تاکید کرد: نفس کشیدن در هوای آزاد برای شهر اشتهارد و مردمش سخت شده و باید این سختی برطرف شود.

لزوم ورود دادستانی به موضوع آلاینده‌ها

نماینده مردم کرج، فردیس و اشتهارد در مجلس شورای اسلامی هم پیش از این در گفت وگویی با اشاره به مشکل فاضلاب شهرستان اشتهارد اعلام کرده بود که برخی شرکت‌های مستقر در این شهرک درخصوص پیش‌تصفیه پساب خود کوتاهی می‌کنند و محیط زیست به تنهایی نمی‌تواند این موضوع را حل کند.

علیرضا عباسی با اشاره به لزوم ورود مدعی‌العموم به موضوع آلاینده‌های اشتهارد، افزود: مردم ساکن در اشتهارد تقصیری بابت تحمل این آلودگی و ساخت شهرک در مجاور محل سکونتشان ندارند، از همین رو نیاز است که محیط زیست هم محکم‌تر ورود کرده و اگر جایی نیاز به بازنگری مجوز یا پروانه کار این شرکت‌هاست، اقدام مناسب را داشته باشد.

وی همچنین با اشاره به ورود فاضلاب شهرک صنعتی اشتهارد به رودخانه شور و پس از آن تالاب مره در استان قم تصریح کرد: انتظار ما از واحدهای تولیدی این است که پساب‌های خود را ابتدا پیش‌تصفیه کرده و پس از آن روانه تصفیه‌خانه‌ها کنند، زیرا آلودگی این پساب‌ها به قدری زیاد است که تصفیه‌خانه کنونی شهرک توان تصفیه آن را ندارد.

و شهرکی که همچنان می‌تازد

در هر روی آنچه از گفته مسئولان چه امروز و چه در گذشته پیداست اینکه؛ آنها اگرچه خیلی دیر، اما به هرحال به لحاظ قانونی به ماجرای آلاینده‌های شهرک صنعتی ورود و اعلام جرم کرده‌اند. از سوی دیگر مشاهدات حاکی از آن است که شهرک صنعتی تقریبا بدون اعتنا به شکایات، به رویه غیرقانونی خود ادامه می‌دهد؛ همچنان در حال برداشت غیرمجاز و بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی است؛ همچنان در حال تصفیه غیراستاندارد و نصف و نیمه پسابهای شیمیایی است و همچنان برخی واحدهایش حتی از همان تصفیه نصف و نیمه هم سرباز زده و فاضلاب و پساب خطرناک خود را بی‌مهابا و شب‌هنگام وارد دشت‌های اطراف و آب و خاک ایران زمین می‌کنند.

شهرک صنعتی اشتهارد قرار بود عامل توسعه و اشتغالزایی در منطقه شود؛ این امر تا حدی صورت گرفته، اما از آنجا که این توسعه بر مبنای توسعه پایدار با حفظ قوانین محیط زیستی نبوده، امروزه پیامدهای تلخ و ویران‌کننده‌اش بیش از فواید آن به چشم می‌آید.