هر جا که آبی جاری باشد، سرچشمه‌ی زندگی می‌شود، مانند هورالعظیم که سالیان درازی‌ست نه‌تنها حیوانات و پرندگان، بلکه ساکنان منطقه، زندگی خود را مدیون آن هستند. هورالعظیم بزرگ‌ترین تالاب خوزستان است.

هورالعظیم یعنی تالاب بسیار بزرگ، و واقعا هم یکی از بزرگ‌ترین تالاب‌های کشور به‌شمار می‌رود. البته دو سوم این تالاب در خاک عراق قرار گرفته و یک سوم آن درون مرزهای ایران است اما وسعت این یک‌سوم اصلا کم نیست و در گذشته حدود ۶۴ هزار هکتار بوده است. اکنون آن‌ قسمتی از تالاب که هم‌چنان آب دارد، حدود ۲۹ هزار هکتار است. این تالاب به هورالهویزه هم شهرت دارد.

از اهواز تا قلب هورالعظیم حدود یک ساعت و نیم، از هویزه ۴۰ دقیقه و از دشت آزادگان ۲۵ دقیقه فاصله‌ است. بخش زیادی از آب این تالاب از رود کرخه و اروندرود تامین می‌شود. عمق آب از چند سانتی‌متر تا دو یا سه متر تغییر می‌کند. نی‌زارها بخش جدایی‌ناپذیر این تالاب هستند. اما گیاهان متنوع دیگری نیز در حاشیه‌ی آن دیده می‌شود، مانند لوئی، تیره تیزک، نیلوفر آبی و چولان.

بهترین زمان سفر به هورالعظیم پاییز و زمستان است، فصلی که پرندگان مهاجر از راه می‌رسند و صدای‌شان با صدای جریان آب درهم می‌آمیزد، پرندگانی مانند دُراج، اردک مَرمَری، اِکراس افریقایی و عروس غاز. در حاشیه‌ی هور روباه، شغال، سمور آبی، گراز، گربه جنگلی، حَواصیل، اردک و غاز پیشانی سفید نیز زندگی می‌کنند. چندین گونه ماهی در آب هور پیدا می‌شود، مانند انواع کپور، بیاح، بنی و آمور.

اما حیوانی که همیشه بخشی از زندگی هور بوده، گاومیش است. منظره‌ی گاومیش‌هایی که در تالاب آب‌تنی می‌کنند، برای محلی‌ها صحنه‌ی آشنایی‌ست.

روستاهای زیادی در حاشیه‌ی تالاب وجود داشت که در دوران جنگ با عراق زندگی در آنها متوقف شد. صدام با خشک کردن عامدانه‌ی هورالعظیم، زندگی و اقتصاد منطقه را تغییر داد. مردم زیادی با ماهیگیری، گاو‌میش‌داری و شغل‌های وابسته به تالاب زندگی راحتی داشتند. اکنون شهر رفیع که با خشک شدن تالاب فاصله‌ی ۵ کیلومتری با آن پیدا کرده، نزدیک‌ترین شهر به آن به‌حساب می‌آید و در روستاهای آن حوالی، دیگر کسی زندگی نمی‌کند.

 اگرچه بعد از پایان جنگ تالاب دوباره آبگیری شد، اما این‌جا با وجود جاده‌سازی و حفاری چاه‌های نفت، حال خوشی ندارد. خشک شدن هورالعظیم در تولید ریزگردها نقش زیادی داشته است.

پوشش گیاهی

گیاهان کفزی تالاب شامل: نی، جگن (چولان)، لوئی، بردی، تره تیزک. گیاهان شناور در تالاب گونه‌هایی از گیاهان هستند که ریشه در آب داشته، به صورت شناور در سطح یا بخشی از آب زندگی می‌کنند، که شامل: گیاهان قهوه‌ای سبزینه دار؛ تیره گل‌میمونیان. گیاهان سواحل تالاب که در مجموع گیاهانی که در خشکی‌های اطراف و سواحل تالاب هستند را در بر می‌گیرند و شامل: کاگله، کاهوی وحشی، سورمه صحرائی می‌باشند. مهمترین گونه‌های گیاهی این منطقه عبارتند از: نی، جگن (چولان)، لوئی و نیلوفر آبی.

جانوران

پستانداران

تنوع جامعه پستانداران در تالاب بسیار محدود است ولی از این نظر که تأثیرات عمیقی بر روی ساختار زندگی انسانی دارد حائز اهمیت است. از جمله پستانداران معروف کنارزی منطقه تالاب گاومیش است که به صورت اهلی زندگی کنند و بیشتر وقت خود را در نواحی ساحلی تالاب می‌گذراند از سایر پستانداران تالاب می‌توان به گراز، سگ آبی و خفاش اشاره نمود.

آبزیان

در مجموع بیش از ۱۲ گونه ماهی در تالاب زیست می‌کنند، که عبارتند از: بنی – عنزه- گتان- حمری-شلج- آمور- برزم- بیاح و کپور نقره‌ای.

پرندگان

محل زمستان گذرانی بسیاری از پرندگان آبزی و کنارآبزی از قبیل: اردک‌ها، غاز خاکستری، چنگر، انواع آبچلیک و غیره می‌باشد. ۵ گونه کمیاب تالاب عبارتند از میوه خور، اکراس آفریقایی، عروس‌غاز، غاز پیشانی‌سفید کوچک و اردک مرمری.