آیین باور- در روزگاری نه چندان دورتر از امروز، "ابرو کمانی" و "غنچه دهانی" معیارهایی بود برای زیبایی دخترکانی که گیسوان بلند وپرکلاغی خود را زیر چارقد های رنگین و تمیز می بافتند و گونه هایشان با شرم و حیا سرخ می شد.شاکله اصلی شعر و غزل بزرگان ادبیات بود و تاریخ ساز.

اینروزها ابروها باریکتر از مو یا پهن تر از عرض صورت هرچه نا متعارف ، پرطرفدار تر...موها زرد و سبز و آبی ، گاه تراشیده و کوتاه چون پسران گاه مصنوعی و پیوند زده بلند . گونه ها و لبها و چانه ها تزریقی.مژه ها و ابروها نقاشی شده و کاشته .

 خیابان به سان کارگاه مجسمه سازی می ماند که از سنگ و چوب پیکر تراشی می کنند و به مکاره ها می فروشند.اینکه تعابیر زیبایی در همه دنیا متغیر است ،با زمان یش می رود و مدها دگرگون می شوند را، اعتراضی نیست . اینکه حق انتخاب چگونه به نظر رسیدن با اشخاص است را نیز قبول دارم. اینجا سخن از تغییراتی است که چهره فرد را تصنعی و بی روح می کند تا جیب تاجران بی وجدان را پر کند. پشیمانی های بی بازگشت و شکایتها و افسردگی ها .

تغییر چهره به سمت رفع عیوب و زیبایی رخساره  لازمه به روز زیستن است و تنوع و نشاط را منعی نیست. بحث جای دیگر است .انبوه روز افزون هدمات تزئینات در دندانپزشکی ها، خدمات ویژه  تتو کاران، رشد قارچ گونه مطب های جراحی زیبایی که غالبا پزشکان غیر متخصص راه انداخته اند، در کنار کاهش نرخ سن مراجعه کنندگان به این اماکن نگران کننده است .

به ویژه که مشتری پرتعداد این مراکز، دختران و پسران نوجوان در سنین "جستجوی هویت " هستند. تصور درستی از آینده ندارند و امکان دارد آینده خود را با یک انتخاب اشتباه بی بازگشت نابود کنند.

اگرچه مانند همه چیز! آمار دقیق و رسمی از جراحی های زیبایی موجود نیست ،ولی به گفته پزشکان متخصص، گروه سنی مراجعه کنندگان، حداقل برای جراحی بینی، پایین آمده است و نوجوانان 15-14 ساله از جمله متقاضیان این گونه جراحی ها هستند و دیگر فرقی بین جنسیت نیست.

تا چند سال پیش افتادگی پلک‌ها و جوان‌سازی صورت در ایران بسیار بالابود و 90 درصد این جراحی‌ها مربوط به زیبایی بینی اختصاص داشت همچنین، لیپوساکشن و زیبایی سینه و شکم نیز در رتبه بعدی جراحی های زیبایی و پلاستیک را تشکیل می داد.امروز تزریق لب و گونه ،تیز کردن نوک گوشها ،تغییر چهره انسانی به یکی از چهره های انیمیشنی یا یک هنرمند خارجی معروف، نیز به این آمار افزوده و در راس پر تعداد ترین مراجعان قرار گرفته است. 

عدم رضایت از خود و چهره Self Concept& Self Image اینکه چه تصوری از تیپ و قیافه خود داریم و چه قدر در جایگاه اجتماعی ما نقش دارد، موضوع مهمی است که آسب شناسان اجتماعی باید بررسی کنند.  شاید بتوان علاوه بر تنوع طلبی و تبلیغات کاذب و عوام فریبانه رسانه های خارجی و داخلی ،فضای مجازی، ماهواره ها وعدم سبب شناسی و فقدان نظارت صحیح و همه جانبه مسولان هم اشاره کرد اما به گمان من پذیرش این هجمه ها خود معلول کمبود اعتماد به نفس یا پرخاشگری اجتماعی یا کسب نوعی جلب توجه است برای جبران عدم آزادی های کافی برای انتخاب پوشش و عدم کفایت "دیده شدن" از مظر مشتریان این نوع تغییرات و جراحی ها.

تجارتی به نام پزشکی زیبایی تصنعی

برخورد های کاسبکارانه و استفاده از ملزومات و روش های غیر استاندارد ،نه تنها عوارض زیادی برای بیماران به همراه دارد، عوارض روانی و اقتصادی آن قطعا بر دوش جامعه نیز،خواهد بود.به نظر می رسد میل به خود نمایی و بحران هویت و تعاریف جدید و غریب از زیبایی در دختران و پسران به جایی رسیده است که دیگراستفاده افراطی از لوازم آرایش و لباس های بی تناسب و من در آوردی هم خلاء های آنان را پر نمی کند.

آمار جراحی های زیبایی در ایران هفت برابر اروپاست

با توجه به اینکه اعلام برخی آمارها جراحی های زیبایی را در ایران هفت برابر اروپا می دانند، آنچه نگران کننده تر از هر چیز به نظر می رسد رشد بیمارگونه درخواست جراحی های زیبایی و سوء استفاده برخی جراحان غیر متخصص در این امر و استفاده از داروهای غیر مجاز قاچاق، تزریق ژل های غیر استاندارد و اقدام به انجام این عمل ها در مطب ها و کلینیک های غیر استاندارد و بدون تجهیزات لازم یا حتی آرایشگاه هاست .ارایه تصاویر بعضا غیر طبیعی و ساختگی از زیبایی های پس از عمل و تعداد زیاد عوارض و حوادث رخ داده نیز، از رشد آمارداوطلبان اینگونه عمل ها نکاسته است.

از نگاه مردم

تینا دانشجوی 22 ساله که ازمقاومت خانواده خود در برابرعمل جراحی بینی اش ناراضی است می گوید: من دوست دارم  زیباتر به نظر بیایم اما مادرم که خودش 15 سال پیش این عمل را انجام داده و از نتیجه راضی نیست مانه من می شود.

سامان 18 ساله که برای پرس و جو درباره هزینه ها و دیدن مدلهای جدید بینی به کلینیکی در چهار راه طالقانی مراجعه کرده با اشتیاق می گوید: شنیدم درد دارد و تا یک سال نمی توانم باشگاه بروم، اما خوش تیپی دردسر دارد، زن و مردهم ندارد اگر از کار دکتر راضی باشم می خوام مدل ابروهایم را نیز عوض کند کمی بالا ببرد.(به ابروهایش که نگاه می کنم مانند تازه عروسها با دقت آنکارد شده است.

خانم شصت و چند ساله ای که عمل پلک انجام داده و گونه و لبهایش نیز تزریقی است می گوید: من با جوان های زیادی رفت و آمد دارم و این عمل مرا در نظر آنها زیباتر و جذاب تر می کند و توجه آنها به من بیشتر می شود. این روزها اگر تزریق لب و گونه یا تتوی خط چشم نداشته باشی می گویند بی کلاس است  یا پولش را ندارد.

خانم نسبتا میانسالی که در یکی ازمطب های زیبایی با صورتی پانسمان شده نشسته بود و بغضی درگلو داشت گفت: وقتی 20 سالم بودم با قرض و وام و بدبختی هایی که برای راضی کردن پدرم کشیدم بینی ام راعمل کردم متاسفانه دچارتنگی نفس شدم وسردردهای مزمن زندگی را برایم تیره و تار کرد.اما حالا می توانم با کشیدن پوستم و تزریق چربی در گونه هایم چند سالی جوان تر به نظر بیایم. می گویم شما که تجربه خوبی از این گونه جراحی ها ندارید چه طور دوباره می خواهید زیر تیغ بروید؟می گوید آن وقتها امکانات نبود ، الان علم پیشرفت کرده است. بار هم می خنند می گوید دندانم را نگین کاشتم خورد شد پوسید مجبور شدم بکشم دندون مصنوعی بکارم اما از رو نمی رم ....

پسر جوانی که کودکی در بغل دارد و در صف ویزیت یکی از کلینیک های جراحی نشسته می گوید: بعد از ازدواج ،همسرم که علاقه زیادی به عمل های زیبایی داشت تشویقم کرد تاگونه بگذارم ،صورتم پرتر به نظر بیاد بعد افتادیم توخط عمل های متعدد . حجم لبش به گونه اش نمی آمد برای تزریق اومده ، بعدهم شاید بوتاکس برای خط اخم،  انجام بدهیم ... وقتی تعجب من را می بیند می گوید: البته نه تا جایی که صورتمون حالت ربات بگیرد و ملاحت خودش را از دست بدهد.

(ظاهرا علایق مردان به این جراحی ها روحیاتشان را هم تغییر می دهد. شاید هم برعکس )سال گذشته متخصصان اعلام کردند تعداد کسانی که به‌نام متخصص عمل می‌کنند، 10 برابر بیشتر از جراحان پلاستیک واقعی است.به عنوان مثال در جراحی ترمیمی چروک صورت و عوارض چشمگیر آن، رئیس انجمن جراحان پلاستیک ایران، یکی ازمشکلات را دسترسی راحت افراد غیر متخصص به ژل های غیر استاندارد ازطریق مراکز فروش تجهیزات پزشکی عنوان کرد .

سازمان غذا و دارو نیز بارها اعلام کرده تزریق این مواد توسط پزشکان عمومی یا درسالن‌های زیبایی باعث دردسر زیادی برای کسانی که این ژل برای آنها تزریق شده، ایجاد کرده است. و مدام فهرست داروهای مصرفی بدون همجوز و استاندارد را اعلام می کند اما هنوز ....

برخی متخصصین در توضیح استفاده8 از مواد غیر استاندارد و تقلبی چینی می گویند این ژل جذب نمی‌شود وسنگین است بعد از مدتی ازمحلی که تزریق صورت گرفته، حرکت می‌کند و پایین می‌آید وهمچنین واکنش‌های التهابی وعفونت ایجاد می کند که دربرخی موارد تا 20 بارجراحی هم برای خارج‌کردن این ژل‌ها انجام گرفته است، چراکه این ژل‌ها به سهولت خارج نمی‌شوند.

عفونت، تنگی نفس، بسته شدن مجاری تنفسی، کج شدن بینی و نامیزان بودن سوراخ های بینی پس از عمل، آسیب‌های جدی چشمی از جمله کوری با جراحی تغییر رنگ چشم، افت شدیدتر اعضای صورت، آبسه، تورم و ناصافی همچنین از بین رفتن لبخند طبیعی پس از تزریق ژل، ازبین رفتن توانایی شیردهی و بالا رفتن احتمال سرطان های سینه پس از جراحی های زیبایی سینه وده ها عارضه برگشت ناپذیر از جمله عواقب جراحی های غیر ضروری زیبایی هستند.

دکتر افسر نادری یکی از اساتید جامعه‌شناسی در اینباره می گوید روزانه بیش از 30 تا 50 نفر برای انجام عمل های لاغری به کلینیک‌ها و مطب‌ها مراجعه می‌کنند و تعداد بالای افراد متقاضی باعث شده است که پزشکان با توجه به درآمد کمی که در سایر رشته‌ها دارند، به انجام این عمل بپردازند .

به نظر می رسد، نظارت محکمی از سوی وزارت بهداشت و نظام پزشکی بر عملکرد این مراکز درمانی وجود ندارد.با این حال هنوز متقاضیان جراحی های زیبایی ناآگاهانه در سودای زیبایی خود را به تیغ این پزشکان می سپارند.

دکتر فیض روانشناس می گوید: در شهرهای بزرگ در پشت زیباسازی مبالغه آمیز خانم ها یک شتاب دیده می شود و این مسابقه پرشتاب برای خواستنی بودن و پذیرفته شدن در جامعه سرایت پیدا کرده است. در میان شهروندان طبقه متوسط و بالا جراحی زیبایی نوعی کسب افتخار است و اگر کسی زیر چاقوی جراحی نرفته باشد احساس کمبود می کند این طور به نظر می رسد که در سال های اخیر، فرهنگ جامعه شهرنشین ایرانی، به ویژه در ارتباط با خانم ها، هم سو با بسیاری از فرهنگ های دیگر از جمله آمریکا، هر چه بیش تر به سوی فرهنگ "جوان پرستی" گرایش پیدا کرده است.

دکتر نجفی روانشناس و استاد دانشگاه در این زمینه می گوید: سابقه جراحی پلاستیک و ترمیمی در متون پزشکی به قبل از میلاد مسیح باز می گردد. اما آنچه مسلم است در آغاز برای بهبود کیفیت زندگی کسانی بوده است که به نوعی دچار تحلیل اعضای بدن شده بودند که امکان انجام امور ضروری روزمره برایشان وجود نداشته است. به عنوان مثال فردی لب شکری برای نوشیدن یا فردی که دچار سوختگی شدید انگشتان بوده برای انجام شغل و درآمد به جراحی روی می آورد. اما بحران زشت پنداری و تصویر از خودی که در بین مردم افتاده نگران کننده است و زن و مرد و پیر و جوان هم ندارد .

جمال جنانی روانشناس می گوید: آموزش در خانواده و مدارس، همچنین نظارت بر تبلیغات توسط دولت از جمله عواملی است که می تواند در رشد سالم روانی افراد و پذیرش خود و بالا بردن اعتماد به نفس افراد و شناخت توانمندی هایشان چنان تاثیرات مثبتی بگذارد که هرکسی بدون مطالعه و مشاوره و دلیل پزشکی موجه خود را به تیغ جراحی های غیر ضروری نسپارد.چاقی و لاغری و تغییر معیار های وزنی و سایز خود معضل بزرگی است که مرگ و میرهای زیادی را برجای گذاشته و افسردگی های بعد از این جراحی ها کم تعداد نیست .

کرم زاده دانشجوی دکترای جامعه شناسی نیز معتقد است: مراجعان چنین جراحی هایی اغلب افرادی مرفه اما در گمان خود، نازیبا هستند که برای زیباتر به نظر آمدن و یونیک بودن! ، از مهم‌ترین سرمایه زندگی یعنی جان و سلامتی می گذرند و این مسأله اگر زمانی در مورد زنان جوان صدق می‌کرد، اکنون در میان مردان و سالمندان نیز دیده می‌شود. این نازیبایی یک حس فردی است زیرا زیبایی نسبی بوده و برای هرکسی در قد و قواره و رفتار و جایگاه خودش تعریف می شود.لزوم بررسی تأثیر انتظارات اجتماعی فرهنگی جامعه و نقش تبلیغات گسترده در سبب‌شناسی اقدام به عمل جراحی زیبایی بسیار جدی است .فرهنگ سازی، بها دادن به شخصیت و هویت افراد در خانواده، مدارس و اجتماع ، رعایت این نکات در چهره بازیگران سینما و تلویزیون ، می تواند گامی موثر در تغییر نگرش افراد نسبت به چهره و جایگاه اجتماعی باشد . یک جایی باید به آدمها آموخته شود فهم و درک درست تو از زندگی ، سواد و بنیش و هنرت ،تربیت و مهارت های فردی ات،سازگاری با قوانی اجتماعی و ارتباط درست با افراد جامعه، مهمترین اجزای جلال و جاه و زیبایی تو به حساب می آیند.

فریبا کلاهی