آیین باور- شاید گاها نام عسرو هرج راشنیده اید یا در مقالات به چشمتان خورده باشد ما در این مقاله به بررسی کاربرد این واژه خواهیم پرداخت.
عسر از نظر اصطلاحی یعنی به سختی افتادن/ ناتوان شدن/ تنگدست بودن

عسروحرج از منظر قانون چگونه است ؟
در برخی از مواد قانون مدنی زن یا مرد را به جهتی از جهات مذکور در قانون مدنی بعنوان معسر شناخته که از ادامه زندگی متاهلی در عسر و هرج است یک نمونه آن زمانی ست که مرد مجهول المکان است که با عنایت به شروط مندرج در قانون زوجه امکان درخواست مطلقه شدن توسط دادخواست ارایه شده به محضر محترم دادگاه را دارد.

قطعا نام معسر هم به گوشتان خورده ،در ادامه به مقوله ای خواهیم پرداخت که زوج از پرداخت مهریه یا نفقه معسر است یا مدیون وبدهکار از پرداخت یکجای طلب داین (طلبکار) معسر است می خواهیم ببینیم دراین صورت تکلیف چیست ؟

اعسار در لغت از عُسر گرفته شده است و به معنای رنج و سختی است . در اصطلاح حقوقی اعسار به معنای این است که فرد از نظر مالی در وضعیتی است که امکان پرداخت بدهی هایش را ندارد . در واقع وقتی کسی به دلیل کافی نبودن مالش یا عدم دسترسی به آنها قادر نباشد بدهی و دین خود را بپردازد ، معسر است و می تواند ادعای اعسار کند . اعم از زوج یا بدهکاران یا خواهان دعوا.
اشخاصی که برای اقامه دعوی به مراجع قضایی مراجعه می کنند با این واژه آشنایی دارند مثلا زنی که از شوهرش بابت عدم پرداخت مهریه شکایت می کند وزوج ادعا می کند نمی تواند مهریه را بپردازد یا زمانی که کسی از دیگری بابت خسارتی که به مالش وارد شده است شکایت می کند و محکوم می گوید قادر به پرداخت محکوم به ( آنچه به آن محکوم شده است ) نیست . این افراد می توانند در صورت داشتن شرایط به خصوصی ، ادعا کنند معسر هستند یعنی وضعیت مالی آنها به گونه ای است که قادر به پرداخت نیستند در اینصورت به این فرد معسر و به شرایطی که در آن قرار دارد اعسار می گویند.
اثبات عسروهرج در طلاق چگونه است؟
یه یادداشته باشیم برای تقاضای طلاق صرفا با استناد به عسر و حرج باید به‌یاد داشته باشیم، اثبات مصادیق عسر و حرج و احراز آن صرفا از طریق دادگاه انجام می پذیرد تا قاضی را برای صدور حکم طلاق به ‌واسطه عسر و حرج مجاب کنیم برای مثال اثبات «ترک انفاق» که موجب تنگدستی و قرار گرفتن زن در وضعیت عسر و حرج می‫شود،با دلایل متعدد (حکم قطعی مبنی بر الزام بر تأدیه‌ی نفقه، حکم قطعی کیفری مبنی بر ترک انفاق توسط زوج به استناد ماده‌ی ۵۳ قانون حمایت از خانواده) امکان‌پذیر است. یا درمورد موضوع عسر و حرج به خاطر اعتیاد همسر که در بندی دیگرذکر شده، چنانچه در این رابطه حکمی مبنی بر محکومیت زوج صادر یا پرونده‌ی قضایی مطرح باشد یا استناد به سوابق بستری شدن زوج در کمپ‌ ترک اعتیاد و ازاین قبیل، تمامی این سوابق ادله‫ای برای اثبات عسر و حرج به خاطر اعتیاد خواهد بود. در خصوص اثبات عسر و حرج به‌ واسطه‌ی سوءِرفتار زوج، سوابق شکایت از زوج توسط زوجه یا احکام صادره در این خصوص احراز عسر و حرج توسط دادگاه آسانتر است زیرا برعهده‌ی مدعی (زوجه) است تا با ارایه دلایل مستند به اثبات امور موضوعی بپردازد و بتواند عسر و حرج خود را در دادگاه ثابت کند و البته استناد به قوانین نیز از موارد هموار نمودن راه است.‬‬

اعسار نسبت به هزینه دادرسی
وقتی کسی قصد دارد دعوایی در دادگاه مطرح کند باید دادخواست ثبت کند . ثبت دادخواست در دادگاه، منوط به پرداخت هزینه هایی است . به این هزینه ها ، هزینه دادرسی می گویند که با توجه به نوع و ارزش دعوی متفاوت است . گاهی پیش می آید کسی که می خواهد دادخواست ثبت کند ، تمکن مالی برای پرداخت هزینه دادرسی را ندارد . در واقع فرد در شرایطی است که دارای اعسار نسبت به پرداخت هزینه دادرسی است . قانون برای اینکه این دست از افراد که خود را محق می دانند اما قادر به پرداخت هزینه دادرسی نیستند ، راهی در نظر گرفته است که بر اساس آن فرد می تواند با اثبات اعسار نسبت به پرداخت هزینه دادرسی ، از آن معاف شود.

اعسار نسبت به محکوم به
اعسار از پرداخت محکوم به به این ترتیب است که کسی که به موجب حکم دادگاه محکوم به پرداخت مقدار مشخصی مال یا وجه نقد به دیگری شده است ، ادعا کند توانایی پرداخت آن را ندارد . این عدم تمکن مالی یا نسبت به کل محکوم به ( آنچه به آن محکوم شده است ) یا به این ترتیب است که محکوم نمی تواند آن را به صورت یک جا پرداخت کند . در هر دو حالت می توان با اثبات وضعیت اعسار ، از دادگاه تقاضای رسیدگی به اعسار را نمود .

نویسنده ومشاورحقوقی: بهارداریان /
کارشناسی ارشد حقوق خصوصی /
مدرس کارگاه ها واستاد دانشگاه /
مدیر دپارتمان حقوقی جی5